دوشنبه, ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ /
سد سیمره؛ قدرت مهار آب یا تهدید خاموش برای میراث لرستان؟
نویسنده: رضا حیدر بیگی | عکس :نگین گهزادی| تاریخ انتشار:۱۴۰۳/۰۹/۰۴
سد سیمره، یکی از بزرگترین و مهمترین پروژه‌های آبی در غرب کشور، در مرز استانهای لرستان و ایلام، بر روی رودخانه سیمره ساخته شده است. این سد با هدف تأمین انرژی برق‌آبی، مهار سیلاب‌ها، تأمین آب کشاورزی و کنترل جریان آب در پایین‌دست، طراحی و اجرا شده است. اما در کنار مزایای اقتصادی و فنی، این سد چالش‌ها و پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی قابل‌توجهی نیز داشته که باید مورد بررسی قرار گیرد.
مختصات فنی سد سیمره
نوع سد: بتنی دو قوسی
ارتفاع: حدود ۱۸۰ متر
حجم مخزن: بیش از ۳ میلیارد متر مکعب
توان نیروگاه: حدود ۶۰۰ مگاوات برق
محل احداث: مرز استان ایلام و لرستان، در نزدیکی دره‌شهر و پلدختر
این سد یکی از پروژه‌های مهم نیروگاه‌های برق‌آبی کشور است و نقش کلیدی در تأمین انرژی پاک برای مناطق غربی ایران ایفا میکند.
مزایا و اثرات مثبت سد سیمره
تولید برق پاک و پایدار
نیروگاه برق‌آبی سیمره نقش مؤثری در تولید انرژی پاک دارد. این سد می‌تواند در سال، میلیون‌ها کیلووات ساعت برق تولید کرده و به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک کند.
مهار سیلاب‌ها
پیش از ساخت این سد، مناطق پایین‌دست از جمله پلدختر، معمولان و بخش‌هایی از ایلام با خطر مداوم سیلاب مواجه بودند. با راه‌اندازی سد، کنترل قابل توجهی بر جریان سیلاب‌ها به‌وجود آمد.
تأمین آب کشاورزی و تقویت منابع آبی منطقه
یکی از اهداف سد سیمره، ذخیره‌سازی و انتقال آب به دشت‌های پایین‌دست جهت تقویت کشاورزی در مناطق گرمسیری ایلام و بخش‌هایی از خوزستان است.
چالش‌ها و پیامدهای سد سیمره
غرق‌شدن آثار باستانی و میراث فرهنگی
یکی از مهمترین انتقادات به سد سیمره، زیر آب رفتن ده‌ها اثر باستانی و محوطه‌های تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ، عیلامی، ساسانی و اسلامی بوده است. محوطه‌هایی مانند «پل تاریخی گاومیشان» و مناطق اطراف تنگه «کوشک» در معرض آسیب قرار گرفته‌اند. برخی کارشناسان این پروژه را «مرگ تدریجی تاریخ لرستان» دانسته‌اند.
جابهجایی جمعیت بومی
روستاهای متعددی در محدوده سد سیمره تخلیه شده‌اند. خانوادههای زیادی از مناطق بومی اطراف سد مجبور به مهاجرت شدند. این جابه‌جایی‌ها باعث گسست فرهنگی، از دست رفتن زمینهای اجدادی و دشواری معیشتی برای مردم محلی شده است.
اثر زیست‌محیطی بر تنوع زیستی
ساخت سد سیمره منجر به تغییر اکوسیستم منطقه شده است. بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی که به زیستگاه‌های خاص رودخانه‌ای وابسته بودند، دچار تهدید شدند. از بین رفتن جریان طبیعی رودخانه، مهاجرت ماهیان، خشک‌شدن باغات حاشیه رودخانه، بخشی از این تأثیرات هستند.
پرسش‌های پیش‌رو و پیشنهادها
آیا می‌توانست طراحی سد به‌گونه‌ای باشد که آثار تاریخی حفظ شوند؟
آیا طرح جابهجایی مردم بومی، با رعایت کرامت و منافع اقتصادی ایشان اجرا شد؟
آیا برنامه‌ای برای احیای زیست‌بوم و حفاظت از منابع فرهنگی پیش‌بینی شده است؟
پیشنهاد میشود:
ایجاد موزه میراث غرق‌شده سیمره در لرستان یا ایلام
تقویت زیرساختهای زندگی جدید برای اهالی جابه‌جا شده
پایش مستمر اکوسیستم اطراف سد توسط سازمان محیط زیست
همکاری یونسکو و باستان‌شناسان برای مستندسازی آثار از بین رفته
جمع‌بندی گزارش
سد سیمره نماد پیشرفت در حوزه مدیریت منابع آب و انرژی است؛ اما در دل خود، ناگفته‌های تلخی از غرق شدن تاریخ، مهاجرت اجباری و دگرگونی‌های زیست‌محیطی را نیز دارد. نگاه متوازن به توسعه، یعنی هم مهار آب و هم حفظ فرهنگ، تاریخی که در سیلاب پیشرفت، نباید شسته شود.
پایان گزارش /
