دوشنبه, ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ /
فرهنگ مردم لرستان؛ آیینهای از تاریخ، هویت و همبستگی قومی
نویسنده: علی رضا حسین زاده | تاریخ انتشار:۱۴۰۳/۱۱/۱۲
مقدمه: لرستان، سرزمین فرهنگ‌های اصیل
استان لرستان با تاریخی چند هزار ساله و مردمانی که ریشه در کوه‌ها، دشت‌ها و رودخانه‌های زاگرس دارند، یکی از غنی‌ترین مناطق ایران از نظر فرهنگی و اجتماعی است. فرهنگ مردم لرستان مجموعه‌ای‌ست از آداب، باورها، زبان، موسیقی، پوشش، آیین‌ها و هنرهایی که در طول قرون، سینه‌به‌سینه منتقل شده‌اند و تا امروز بخشی از هویت لُری را تشکیل می‌دهند.
مردم لرستان به زبان‌های لُری، لَکی و در بخش‌هایی نیز به کُردی سخن می‌گویند. این زبان‌ها از شاخه‌های زبان‌های ایرانی هستند و به‌ویژه لکی و لری، دارای ادبیات شفاهی گسترده‌ای‌اند. اشعار محلی، متل‌ها، ضرب‌المثل‌ها و سوگ‌نامه‌ها (چَمَر) بخش مهمی از فرهنگ زبانی لرها را شکل می‌دهند.
موسیقی لری یکی از غنی‌ترین انواع موسیقی نواحی ایران است. سازهایی همچون کمانچه، تنبک، سرنا، دهل، نی و دوزله در آیین‌ها و مجالس شادی و عزا نواخته میشوند.
چَمَر و مور: موسیقی‌های سوگ‌محور که در عزاداری‌ها به‌ویژه برای قهرمانان و بزرگان اجرا میشود.
بَرزو و شیرین‌کاری‌ها: موسیقی‌های شاد و رزمی که در جشن‌ها و عروسی‌ها رایج است.
موسیقی لری، برخلاف بسیاری از سبک‌ها، نقش تربیتی و حماسی هم دارد و نسل به نسل روح مقاومت، غیرت و همبستگی قومی را منتقل میکند.
لباس سنتی زنان لر با پیراهن‌های بلند رنگی، سربندها، جلیقه‌های سوزن‌دوزی‌شده و شال‌های پشمی شناخته میشود. مردان لر نیز معمولاً در گذشته از شال، کُردی، و گیوه استفاده می‌کردند. پوشش سنتی نه‌تنها زیبایی‌شناسی خاصی دارد، بلکه نشانگر پایبندی به هویت قومی است. خوشبختانه در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای احیای لباس‌های سنتی لرستانی در جشنواره‌ها و مدارس صورت گرفته است.
فرهنگ آیینی مردم لرستان بسیار گسترده و متنوع است:
جشن نوروز و چهارشنبه‌سوری با شیوه‌های محلی و پخت نان‌های خاص مانند نان ساجی
عزاداری محرم با آیین چمر و سینه‌زنی حلقه‌ای
آیینهای باران‌خواهی سنتی مانند “چهل‌چشمه” در دلفان و کوهدشت
باور به ارواح نیاکان، قسم به سنگ مقدس یا درخت‌ها که هنوز در برخی مناطق پابرجاست
یکی از بارزترین ویژگی‌های فرهنگی لرها، مهمان‌نوازی صادقانه و بی‌ریاست. در خانه‌های روستایی و عشایری لرستان، همیشه جایی برای مهمان هست. حتی در سخت‌ترین شرایط اقتصادی، از مهمان با نان داغ، دوغ محلی، ماست، خورشت محلی و احترام پذیرایی میشود.
زن لر نه‌فقط در خانه، بلکه در اقتصاد، هنر، کشاورزی، موسیقی و حتی فرهنگ سیاسی نیز نقش‌آفرین است. زنانی که در کنار مردان در کوچ عشایری، دوشیدن دام، گلیم‌بافی، نواختن ساز و آموزش نسل جدید فعالیت می‌کنند، ستون‌های اصلی پایداری فرهنگ لری هستند.
با وجود این ثروت فرهنگی، فرهنگ مردم لرستان با تهدیداتی مواجه است:
مهاجرت و شهرنشینی که باعث تضعیف انتقال فرهنگ سنتی شده
نفوذ فرهنگ مصرف‌گرای مدرن و تضعیف زبان مادری در نسل جدید
ضعف در ثبت و مستندسازی فرهنگ ناملموس مانند موسیقی، آیین‌ها، ضرب‌المثل‌ها
کم‌توجهی نظام آموزشی و رسانه‌ها به هویت بومی
جمع‌بندی: احیای فرهنگ، مسئولیت جمعی ماست
فرهنگ لرستان تنها میراث گذشتگان نیست، بلکه ابزار پایداری، همبستگی، و بالندگی فردای ماست. اگر این فرهنگ به‌درستی مستندسازی، آموزش، و ترویج نشود، نسل آینده دیگر چمر نمی‌شناسد، لکی نمی‌گوید، و نغمه‌های مادران لُر را تنها در فیلم‌ها خواهد شنید.
احیای فرهنگ لرستان، نیازمند همکاری رسانه‌ها، آموزشوپرورش، دانشگاه‌ها، نهادهای فرهنگی و خود مردم است.
پایان گزارش/
